ازدواج دائم؛ پیوندی پایدار بر اساس ضوابط شرعی و قانونی
ازدواج دائم در اسلام و قوانین موضوعه کشور، یکی از بنیادی‌ترین نهادهای اجتماعی محسوب می‌شود که زن و مرد با انعقاد عقد، به‌صورت دائمی به یکدیگر محرم شده و مسئولیت‌ها و حقوق متقابلی بر عهده می‌گیرند. رعایت شرایط ازدواج دائم (از جمله رضایت طرفین و تعیین مهریه) و توجه به مهریه ازدواج دائم پیش از اجرای خطبه عقد، همچنین انجام ثبت رسمی ازدواج دائم در دفاتر رسمی، از الزامات فقهی و حقوقی این پیوند است. افزون بر این، در برخی شرایط خاص (مانند وفات شوهر)، ضروری است زن عده ازدواج دائم را رعایت کند. در ادامه، به تبیین جزئیات و الزامات اصلی در این زمینه می‌پردازیم.
۱. چیستی ازدواج دائم و اهمیت آن در اسلام
-
ازدواج دائم یا عقد دائمی در فقه شیعه و حقوق مدنی، قراردادی است که زن و مرد برای باهم‌زیستن در طول زندگی، مسئولیت و حقوق معین، و پیوندی پایدار وارد می‌شوند.
-
این مدل از عقد، برخلاف ازدواج موقت، فاقد مدت پایان بوده و تنها با طلاق یا فوت یکی از طرفین پایان می‌یابد.
-
ازدواج دائم نقش اساسی در شکل‌گیری خانواده، بروز روحیه تعهد و همبستگی در اجتماع، و تضمین آینده کودکان دارد.
نکته: در قوانین کشور، سازوکارهای مختلفی برای حمایت از طرفین در ازدواج دائم در نظر گرفته شده است که از جمله مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به الزام در ثبت رسمی ازدواج دائم اشاره کرد.
۲. شرایط ازدواج دائم از نظر فقه و قانون
شرایط ازدواج دائم بر پایه فقه اسلامی و مقررات قانونی تعیین می‌شود. مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:
-
رضایت کامل دو طرف
-
هیچ‌یک از زن و مرد نباید تحت اجبار یا اکراه باشند.
-
-
نبود موانع شرعی
-
زن نباید در عده عقد قبلی باشد، و ازدواج با محارم یا همسر شخص دیگر شرعاً ممنوع است.
-
-
بلوغ و رشد عقلی
-
از نظر شرعی و قانونی، فرد باید به سن بلوغ رسیده باشد و توان تشخیص مصلحت خویش را داشته باشد.
-
-
تعیین مهریه ازدواج دائم
-
مهریه (دارایی نقدی یا غیرنقدی) باید پیش از اجرای صیغه معلوم باشد، اگرچه میزان آن ممکن است به توافق طرفین باشد.
-
نکته: در صورت نقض هر یک از این موارد، صحت عقد مورد تردید قرار می‌گیرد و می‌تواند باعث بطلان یا مشکلات حقوقی شود.
**۳. مهریه ازدواج دائم و نقش آن در حقوق مالی زن
-
مهریه ازدواج دائم مبلغ یا دارایی‌ای است که هنگام عقد به‌عنوان حق مالی زن بر عهده مرد قرار می‌گیرد و قابل مطالبه است.
-
عدم تعیین مهریه پیش از اجرای صیغه خللی در صحت عقد ایجاد نمی‌کند، ولی مهریه پس از عقد نیز باید به نحو «مهرالمثل» یا «مهرالمسمی» تعیین شود.
-
در صورت طلاق یا اختلافات مالی، زن می‌تواند مهریه تعیین‌شده در عقد را از طریق قانونی مطالبه نماید.
نکته: توافق بر سر مهریه قبل از عقد باعث شفافیت و جلوگیری از سوءتفاهم‌های مالی در آینده می‌شود.
۴. ثبت رسمی ازدواج دائم و ضرورت آن در قوانین ایران
-
ثبت رسمی ازدواج دائم در دفاتر رسمی ازدواج، از الزامات قانونی کشور است. عدم ثبت آن می‌تواند عواقب کیفری برای مرد داشته باشد و حقوق مالی زن نیز به خطر افتد.
-
با ثبت عقد دائم، زن و مرد قادر خواهند بود شناسنامه به‌روز شده دریافت کرده و از مزایای قانونی مانند بیمه تأمین اجتماعی در صورت شاغل بودن مرد بهره‌مند شوند.
-
اسناد رسمی، تعیین دقیق میزان مهریه و شرایط ضمن عقد را آسان می‌سازد و در صورت بروز اختلاف، مرجعی موثق برای رسیدگی‌های قضایی خواهد بود.
نکته: در صورتی که عقد دائم ثبت نشود، اثبات آن در دادگاه دشوار و احتمال تضییع حقوق مالی زن بالا می‌رود.
۵. عده ازدواج دائم و موارد رعایت آن
-
در ازدواج دائم نیز در برخی شرایط، زن باید عده ازدواج دائم را رعایت کند. این عده درصورت فوت همسر چهار ماه و ده روز است (عده وفات)، و در صورت طلاق (رجعی یا بائن) سه دوره عادت ماهیانه برای زنان عادت‌مند در نظر گرفته شده است.
-
اگر زن باردار باشد، عده تا زمان تولد فرزند ادامه دارد.
-
رعایت عده از نظر فقهی اهمیت بالایی دارد و عدم رعایت آن می‌تواند اشکالاتی در صحت ازدواج‌های بعدی ایجاد کند.
نکته: در فقه شیعه، تفاوت‌هایی میان انواع طلاق و تأثیر آن بر مدت عده وجود دارد که در منابع فقهی و قانون مدنی قابل مشاهده است.
جمع‌بندی
ازدواج دائم از دیدگاه اسلام پایه محکمی برای تشکیل خانواده محسوب می‌شود و از دید شرعی و قانونی، مواردی همچون تعیین مهریه ازدواج دائم، نبود موانع شرعی، ثبت رسمی ازدواج دائم برای حفظ حقوق زوجین، و در شرایط خاص، رعایت عده ازدواج دائم درصورت جدایی یا فوت همسر لازم است. با پیروی از شرایط ازدواج دائم (خودداری از اجبار، بلوغ فکری، نبود محرمیت و غیره) عقد بر اساس فقه اسلامی و قوانین کشور، کاملاً معتبر شناخته می‌شود و افراد از حقوق و حمایت‌های لازم برخوردار خواهند شد.